نگاهي به
« شوراي اسلامي شدن دانشگاهها و مراكز آموزشي شوراي عالي انقلاب فرهنگي »
دانشگاه يك كشورى اگر اصلاح شود، آن كشور اصلاح مىشود. امام خميني(قدّس سرّه)
مقدمه:
نهاد دانشگاه در هر جامعه‌اي سه‌كاركرد عمده توليد علم، آموزش متخصص و جامعه‌پذيري و تربيت فرهنگي- اجتماعي مخاطبين را برعهده دارد و مشخص است كه اصول حاكم بر اين سه كاركرد مذكور متأثر از مباني و ارزشهاي هر جامعه مي‌باشد. مروري بر نسبت دانشگاه‌هاي موجود غرب با مباني و ارزشهاي دنياي غرب مطلب مذكور را تأييد ميكند .
بعد از رنسانس كه مباني تفكر مدرن بنيان‌گذارده شده و گسترش اجتماعي مي‌يابد علم جديد (science) متولد گشته و نهاد دانشگاه به معناي جديد و امروزي شكل مي‌گيرد و نهادهاي علمي-آموزشيِ سنتي اروپا با دگرگوني اساسي در حوزه مباني و روش و موضوع و غايت، به نهاد امروزي دانشگاه تحول مي‌يابند.
پرواضح است كه دانشگاه‌هاي موجود غرب كه بر مبناي انديشه و فرهنگ مدرن بنيان يافته‌اند فرآيند علم‌ورزي و آموزشي و فرهنگي‌شان در راستاي بسط و توسعه فرهنگ و تمدن مدرن است. فلذا استفاده از مولفه هاي آن در جامعه اي ديگر كه مباني و ارزشهاي متفاوتي را دنبال ميكند به تامل و دقت بيشتري نياز دارد.
گذشته از اختلافات انديشه مدرن با جهان‌بيني اسلامي، فرآيندي كه در علم‌ورزي نوين انجام پذيرفته، انحصار منابع معرفت به "تجربه" و انكار منابع معرفتي "وحي" و "عقل" و "شهود" مي‌باشد. در حالي‌كه در جهان‌بيني اسلامي، منابع چهارگانه معرفت (عقل، تجربه، شهود و وحي) به صورتي هماهنگ به شناخت عالم و توليد علم ميپردازند.
با وقوع انقلاب اسلامي ايران گرايشي جدي در بدنه جامعه خصوصا در فضاي نخبگان دانشگاهي و حوزوي نسبت به احياي دين در تمام ساحتهاي زيست بشري ايجاد گرديد و متعاقبا اضطرار به قوه عاقلهاي براي توليد نرم‌افزار جهت بسط و تحقق اصول و ارزشهاي ديني در حوزة حكومت و ابعاد مختلف جامعه و همچنين رقابت با مباني و ارزشهاي دنياي مدرن بيش از پيش احساس شد. فاز اول جريان "انقلاب فرهنگي" هم تلاشي بود كه توسط دانشگاهيان مسلمان و انقلابي جهت متحول نمودن دانشگاهها به سمت "دانشگاه مطلوب" يعني "مجموعه اي علمي، آموزشي و فرهنگي كه در ذيل مباني و ارزشهاي اسلامي اقدام به علم ورزي، آموزش و زيست نموده و براي پيشبرد انقلاب اسلامي و احياي دين در دنياي جديد اقدام به توليد علم و تربيت متخصص مي نمايد" انجام گرديد كه متاسفانه تداوم نيافت و در فاز دوم جريان انقلاب فرهنگي به برخوردهاي سياسي، مديريتي با اساتيد و دانشجويان مخالف با نظام تنزل يافت.
بحث "وحدت حوزه و دانشگاه" و همچنين "اسلامي شدن دانشگاهها" و متعاقباً "جنبش نرم‌افزاري" و "كرسي‌هاي نظريه‌پردازي" را هم مي‌توان ادامه گفتمان انقلاب اسلامي و احياگري ديني در حوزه انديشه ورزي و علم و آموزش در نظر گرفت.
در دهه هفتاد به دليل نياز بيش از پيش كشور به سازندگي و رشد و متعاقباً لزوم اصلاح و بهينه كردن مباني، اهداف و كاركردهاي دانشگاه‌هاي كشور، با تأكيدات مقام معظم رهبري "ستاد اسلامي شدن دانشگاهها" در وزارت علوم، تحقيقات و فناوري تشكيل گرديد و سپس در سال 76 با تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي به "شوراي اسلامي شدن دانشگاهها و مراكز آموزشي"، به عنوان يكي از شوراهاي اقماري شوراي عالي تغيير و ارتقاء يافت.
شرح فعاليت شورا:
شوراي اسلامي شدن دانشگاهها و مراكز آموزشي در بدو فعاليت با تركيب اعضا و ماموريت ذيل اقدام به تعريف اصول عمومي و اختصاصي دانشگاه اسلامي نموده و متعاقباً 50 سياست راهبردي و 265 سياست اجرايي در ذيل شش مؤلفه ساختاري دانشگاهها ومراكز آموزشي(1- استاد و معلم 2-دانشجو و دانش آموز 3- نظام برنامه ریزی فرهنگی 4- متون و برنامه ریزی درسی 5- نظام برنامه ریزی آموزشی و پژوهشی 6- مدیریت) در جهت پيشبرد فرآيند اسلامي شدن دانشگاهها و مراكز آموزشي نموده است.
تركيب اعضاي شورا (دوره 1384-1376):
اعضاي حقوقي:
1. وزير علوم، تحقيقات و فناوري 2. وزير بهداشت، درمان وآموزش پزشكي
3. وزير آموزش و پرورش. 4. دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي
5. رييس دانشگاه آزاد اسلامي 6. رييس سازمان تبليغات اسلامي
7. رييس نهادنمايندگيمقاممعظمرهبري در دانشگاهها 8. رييـس جهــاد دانشگــاهــي
9. رييس شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان
اعضاي حقيقي:
10. جناب آقاي محمدحسن حاجي عليمحمدي(زورق) 11. جناب آقاي دكتر مهدي گلشني
12. جناب آقاي دكتر غلامعلي حدادعادل 13. حضرت آيت‌ا..محمدتقي مصباح يزدي
تركيب اعضاي شورا (دورة جديد 1388-1384):
در دوره جديد فعاليت شوراي اسلامي شدن اعضاي حقيقي شورا به شرح ذيل تغيير يافته اند:
10. دكتر محمدعلي كي نژاد 11. استاد حسن رحيم پور ازغدي
12. حجت الاسلام والمسلمين محسن قمي 13. دكتر حسين كچوئيان
ماموريت شوراي اسلامي شدن دانشگاهها و مراكز آموزشي:
شوراي اسلامي شدن دانشگاهها قوه عاقلهاي است كه با درك صحيح و جامع از ابعاد مفهوم اسلامي شدن دانشگاهها و مراكز آموزشي و شناخت دقيق از وضعيت موجود اين حوزه، اقدام به تدوين سياستها، راهبردها و برنامه‌هاي مناسب نموده و با نظارت کمی و کيفی بر حسن انجام برنامه‌ها، دستگاهها و نخبگان را در طي اين فرآيند، راهبري مي‌نمايد.
اصول حاكم بر دانشگاه اسلامي:
اصول عمومي:
* 1. اهتمام به علم و دانش و اعتقاد به تأثير بنيادي و قطعي آن در اداره صحيح جامعه و تأمين رفاه و سعادت مردم و رشد و توسعه متوازن.
* 2. اهميت داشتن فكر و انديشه و وجود آزادي براي تحقق و نقد و بررسي آراء و نظريات گوناگون.
* 3. داشتن آگاهي از مسايل ومباحث فكري واجتماعي در عرصه سياسي جامعه ومشاركت در صحنه زندگي اجتماعي و ايفاي نقش در آن.
* 4. شناخت سنتها و مفاهيم اخلاقي، ارزشي و فرهنگي جامعه.
اصول اختصاصي:
علاوه بر اهتمام به اصول عمومي دانشگاهها، دانشگاه اسلامي به اعتبار اسلامي بودن خود ويژگيهايي دارد كه ذيلاً و به ترتيب اهميت و اولويت به آن‌ها اشاره مي‌شود:
* 1. دانشگاه اسلامي دانشگاهي است كه در آن: بينش توحيدي بر تمامي شئون دانشگاه و تفكر و انديشه دانشگاهيان حاكميت دارد و علم‌آموزي به منزلة يك عبادت در جهت ايجاد و تقويت اين نگرش ايفاي نقش ميكند.
* 2. دانشگاه اسلامي دانشگاهي است كه در آن: محيطي سرشار از معنويت و مكارم اخلاق به منظور رشد و تعالي فردي و تربيت صحيح و تزكيه و تعليم نفوس ايجاد مي‌شود و حيات و شخصيت معنوي و اخلاقي افراد اعتلا مي‌يابد.
* 3. دانشگاه اسلامي دانشگاهي است كه در آن: افراد در پرتو معارف اسلامي با احساس تعهد و مسؤوليت نسبت به رشد و تعالي جامعه و تحقق اهداف و ارزشهاي اسلامي در فعاليت‌هاي اجتماعي مشاركت مي‌جويند.
دوره جديد فعاليت شورا (1388-1384)
در اين دوره، شورا ضمن بازنگري سياستهاي راهبردي مولفه هاي ششگانه سند دانشگاه اسلامي، به اولويت بندي و متعاقبا عملياتي سازي و برنامه ريزي در ذيل راهبردها در دو مرحله پرداخته است.
در مرحله اول، سياستهاي راهبردي سه مؤلفه 1- استاد 2- دانشجو 3- متون و برنامه ريزي درسي در دستور جلسات شورا قرار گرفته و با تشكيل گروه‌هاي علمي- مشورتي و كميته‌هاي كارشناسي، ضمن بازنگري راهبردها، اقدام به تدوين طرحها و برنامه هاي عملياتي نموده و متعاقبا به شوراي‌عالي جهت طرح و تصميم ارجاع گرديده است. به عنوان نمونه براي عملياتي شدن راهبردهاي مولفه استاد مصوباتي چون: تشكيل هيأت عالي جذب هيات علمي دانشگاهها و همچنين طرح دانش‌افزايي و توانمندسازي اعضاي هيأت علمي دانشگاهها و ... تصويب گرديده و در مؤلفه دانشجو مصوباتي چون: بازنگري و اصلاح آيين‌نامه كانونهاي فرهنگي و شوراهاي صنفي و انجمنهاي علمي دانشجويي و آيين‌نامه بسيج دانشجويي و ... مورد تصويب قرار گرفته و در مولفه متون و برنامه ريزي درسي، تشكيل كميته ارتقاء علوم انساني و تشكيل كميته هماهنگي آموزشهاي ديني مورد تصويب، ابلاغ و اجرا قرار گرفته است.
در مرحله دوم، كه از سال 88 شروع گرديده ادامه فرآيند بازنگري و عملياتي نمودن سه مولفه باقيمانده سند دانشگاه اسلامي(4- نظام برنامه‌ريزي فرهنگي، 5- نظام برنامه ريزي آموزشي و پژوهشي و 6- مديريت) در دستور كار شورا قرار گرفته و جهت انجام كار كارشناسي و تهيه پيشنويس عملياتي شدن راهبردها به وزارتخانه هاي علوم، بهداشت و آموزش و پرورش ارايه گرديده است و در ماههاي آتي تدوين نهايي و تصويب و اجرا خواهد شد.
گزيدهاي از ديدگاه هاي انديشمندان و صاحبنظران:
دبيرخانه شوراي اسلامي شدن در راستاي استفاده از نظرات و پيشنهادات انديشمندان و صاحبنظران در فرآيند مفهوم شناسي و سياستگذاري و فرهنگسازي دانشگاه اسلامي اقدام به مطالعه كتابخانهاي و برگزاري جلسات هم انديشي و گفتگو با صاحبنظران حوزوي ودانشگاهي نموده است. در خلال فاز اول اين برنامه نقطه نظرات و پيشنهادات عديده اي مطرح گرديده كه تعدادي از آن به شرح ذيل است:
* ضرورت تدوين چشم‌انداز و برنامه ريزي راهبردي دانشگاه اسلامي
* ضرورت ايجاد شفافيتواجماع بر سر مفهوم اسلاميشدن ميان مسؤولان و صاحبنظران
* راه‌اندازي فرآيند تحول و ارتقاء علوم انساني و متوندرسي دانشگاهها و آموزش و پرورش
* گسترش ارتباط فكري، آموزشي و فرهنگي دانشگاه و حوزة علميه
* ايجاد زمينه براي مشاركت علمي دانشگاهها در مديريت اسلامي،ايراني نظام
* آماده‌سازي فكري و انگيزشي اعضاي هيأت علمي جهت تصدي نقش تربيتي در دانشگاهها
* تقويت روحيه و رويكرد علمي، انتقادي اساتيد و دانشجويان در مواجهه با علوم انساني
* تنظيم شبكه مشاركت علمي، فرهنگي دانشگاهيان در مديريت فرآيند اسلامي شدن
* ترويج و فرهنگسازي مفهوم دانشگاه اسلامي و تأمين زمينه اجراي فراگير آن در ابعاد علمي و فرهنگي دانشگاه
* و ...
دبيرخانه شوراي اسلامي شدن دانشگاهها و مراكز آموزشي |